Σε δηλώσεις του προς «Το Βήμα» ο δήμαρχος Πρεσπών κ. Λάζαρος Ναλπαντίδης τόνισε ότι «προχωρούμε στην ανάδειξη των μνημείων αυτών για δύο λόγους,για να κλείσει το κεφάλαιο του εμφυλίου πολέμου στην περιοχή και να τονωθεί το τουριστικό ενδιαφέρον όσων επιλέξουν για προορισμό τους τις Πρέσπες» . Ο κ. Ναλπαντίδης υπολόγισε το τέλος των απαραίτητων εργασιών στον περιβάλλοντα χώρο και εντός των δύο καταφυγίων «στις αρχές της άνοιξης του 2009, οπότε θεωρούμε ότι θα είμαστε πλήρως έτοιμοι για να υποδεχθούμε όσους θα θέλουν να επισκεφθούν τους δύο αυτούς χώρους». Στο πλαίσιο των εργασιών, περιλαμβάνεται αποκατάσταση του εσωτερικού χώρου στο στρατιωτικό νοσοκομείο, όπως ήταν την εποχή που χρησιμοποιείτο από το υγειονομικό προσωπικό των ανταρτών, με κρεβάτια από κορμούς δένδρων και πρόχειρα ξύλινα ντουλάπια στα τοιχώματα της σπηλιάς. Στη σπηλιά οι περιηγητές θα οδηγούνται από ειδική σήμανση, ακολουθώντας ένα διαμορφωμένο μονοπάτι, με ξύλινες αναβαθμίδες και μικρά σκαλοπάτια. Στην είσοδο του νοσοκομείου και του στρατιωτικού καταφυγίου, του «αμπριού» του Νίκου Ζαχαριάδη, θα τοποθετηθούν ξύλινες πινακίδες με εκτενή ιστορικά σημειώματα για την περίοδο του Εμφυλίου και τον τρόπο που χρησιμοποιούνταν οι δύο χώροι.
Το νοσοκομείο των ανταρτών Τον Σεπτέμβριο του 1948, όταν οι επιχειρήσεις του πολέμου μεταφέρθηκαν στο Βίτσι, η ηγεσία του ΔΣΕ αναζήτησε ασφαλές μέρος για να εγκαταστήσει νοσοκομείο για την περίθαλψη των τραυματιών. Χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία επέλεξε τη σπηλιά, η οποία βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τον ερειπωμένο, σήμερα, παραλίμνιο οικισμό του Αγκαθωτού, καθώς λόγω της μορφολογίας του εδάφους και του περιβάλλοντος χώρου ήταν αθέατη για τα αεροπλάνα και απροσπέλαστη για τις κυβερνητικές δυνάμεις. Οι τραυματίες από τα γύρω υψώματα αρχικά μεταφέρονταν με βάρκα στο Αγκαθωτό και στη συνέχεια με τα ζώα ως την είσοδο της σπηλιάς. Στους τρεις διαδοχικούς θαλάμους της σπηλιάς είχαν κατασκευαστεί 250 κρεβάτια και χειρουργείο, στο οποίο προΐστατο ο υπουργός Υγείας στην «Προσωρινή, Δημοκρατική Κυβέρνηση» τ ων ανταρτών, καθηγητής Πανεπιστημίου Πέτρος Κόκκαλης.
Στο δάσος, κοντά στο χωριό Πύλη βρίσκεται η σπηλιά-καταφύγιο τού τότε γενικού γραμματέα του ΚΚΕ. Εκεί, μετά την αναδίπλωση του ΔΣΕ, είχε εγκατασταθεί το Γενικό Αρχηγείο και η «Προσωρινή, Δημοκρατική Κυβέρνηση». Το στρατηγείο του ΔΣΕ βρισκόταν σε παρακείμενη του καταφυγίου του ηγέτη του ΚΚΕ σπηλιά, όπου αντίστοιχα είχαν αναπτυχθεί οι αποθήκες της επιμελητείας των ανταρτών καθώς και ο ασύρματος του Γενικού Αρχηγείου. Στο εσωτερικό της σπηλιάς υπήρχε διαμορφωμένος χώρος συνεδριάσεων για τη διεξαγωγή των πολεμικών συμβουλίων του Γενικού Αρχηγείου. Σχεδόν δίπλα, καμουφλαρισμένο υποδειγματικά με κορμούς δένδρων και πέτρες ήταν το μονοπάτι που οδηγούσε τον Νίκο Ζαχαριάδη στο «αμπρί» του, για τις ώρες ξεκούρασης και περισυλλογής.
Οι μάχες του Γράμμου Στον Γράμμο εκτυλίχθηκε η τελευταία πράξη του δράματος του εμφυλίου πολέμου, τέτοιες ημέρες πριν από 59 χρόνια. Στις 2 Αυγούστου 1949 ξεκίνησε η τελευταία, όπως εξελίχθηκε, εκκαθαριστική επιχείρηση του κυβερνητικού στρατού εναντίον των δυνάμεων του ΔΣΕ. Η επιχείρηση, με την επωνυμία «Πυρσός», ξεκίνησε με παραπλανητική επίθεση προς το Βίτσι, ενώ σε διάστημα έξι ημερών και έπειτα από πολύνεκρες μάχες είχαν καταληφθεί στρατηγικές θέσεις στο βορειοανατολικό και νότιο τμήμα του Γράμμου. Στις 16 Αυγούστου, η δεύτερη φάση των επιχειρήσεων κατέληξε με την κατάληψη των οχυρών θέσεων του ΔΣΕ, στο Βίτσι, αλλά ο κύριος όγκος των ολιγάριθμων ανταρτών κατόρθωσε μέσω των εδαφών της Αλβανίας να καταφύγει στον Γράμμο.
Στις 25 Αυγούστου, παρουσία του βασιλιά Παύλου, οι κυβερνητικές δυνάμεις- αποτελούμενες από πέντε μεραρχίες, τέσσερα ελαφρά τάγματα πεζικού και ταξιαρχία καταδρομών, πολλά πυροβόλα και άρματα μάχης και ισχυρή αεροπορική υποστήριξη- εξαπέλυσαν την τελική τους επίθεση εναντίον των περίπου 12.000
ανταρτών. «Εδώ θα θάψουμε τον μοναρχοφασισμό» διεκήρυττε ο Νίκος Ζαχαριάδης σε μήνυμά του προς τους μαχητές του ΔΣΕ, η πραγματικότητα όμως θα τον διέψευδε. Στις 27 Αυγούστου, οι δυνάμεις του ΔΣΕ βρίσκονταν σχεδόν περικυκλωμένες, και το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ αναγκάστηκε να εκδώσει διαταγή εκκένωσης προς την Αλβανία. Δύο ημέρες μετά, οι αντάρτες εγκατέλειψαν τον Γράμμο οριστικά και στις 30 Αυγούστου στρατιώτες του κυβερνητικού στρατού κατέλαβαν το οχυρό στο ύψωμα Κάμενικ, σφραγίζοντας το τέλος του αδελφοκτόνου πολέμου.
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ online - 13/08/2008
