Τι είναι η ηλεκτρόλυση

Ηλεκτρόλυση είναι η διάσπαση μιας ουσίας με τη βοήθεια ηλεκτρικού ρεύματος. Η αρχή έγινε το 1800, όταν πρώτοι οι Νίκολσον και Κάρλαιλ παρατήρησαν πως όταν βύθιζαν δύο μεταλλικές ράβδους (ηλεκτρόδια) σε ορισμένα διαλύματα (ηλεκτρολύτες) και συνέδεαν έπειτα τις ράβδους με μια μπαταρία, το ηλεκτρικό ρεύμα κυκλοφορούσε μέσω του ηλεκτρολύτη. Μάλιστα στο ένα ή και στα δύο ηλεκτρόδια είχαμε εναπόθεση κάποιας ουσίας.

Αυτό εξηγείται ως εξής : Υπάρχουν ενώσεις, οι οποίες όταν βρεθούν σε διάλυμα, διασπώνται σε θετικά και αρνητικά φορτισμένα σωματίδια. Έτσι όταν συνδέσουμε με μια πηγή ηλεκτρικού ρεύματος τα ηλεκτρόδια, τα θετικά φορτισμένα σωματίδια θα τα έλξει το αρνητικό ηλεκτρόδιο (κάθοδος), ενώ τα αρνητικά φορτισμένα το θετικό ηλεκτρόδιο (άνοδος). Αυτά τα σωματίδια ο Φαραντέι τα ονόμασε "ιόντα" (από την μετοχή του Αρχαίου Ελληνικού "ειμι" = "Εκείνο που πηγαίνει"). Έτσι με το φαινόμενο της ηλεκτρόλυσης είναι δυνατόν να διασπαστεί μια ένωση στα στοιχεία που περιέχει, μια και τα ιόντα χάνουν το φορτίο τους στα ηλεκτρόδια και μετα-τρέπονται συνήθως σε ουδέτερα άτομα.  Η ηλεκτρόλυση χρησιμοποιείται για την εξαγωγή καθαρών μετάλλων από τα μεταλλεύματα τους, για τον "γαλβανισμό" υλικών (δηλαδή την επίστρωση μετάλλων με ασήμι, χρυσό ή άλλες ουσίες) κ.α.

---

 

Καθαρισμός με ηλεκτρόλυση

 

Την ηλεκτρόλυση την χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε ασημένια ή νίκελ νομίσματα. Η πρακτική αυτή αποτελεί προσφιλή μέθοδο στους κύκλους των συλλεκτών.

 

Ας δούμε τα υλικά πού χρειάζεστε για να πραγματοποιήσετε καθαρισμό με ηλεκτρόλυση:   1. Ένα κοινό τροφοδοτικό με έξοδο 12 Volt συνεχούς ρεύματος (όπως το ρεύμα της μπαταρίας). Αντίστοιχα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια μπαταρία αυτοκινήτου ή μοτοσικλέτας. Το τροφοδοτικό που βλέπετε στην εικόνα είναι δικής μου κατασκευής, όμως υπάρχουν αντίστοιχα στα καταστήματα ηλεκτρονικών σε προσιτή τιμή.   2. Καλώδιο διπολικό. Στην μία άκρη συνδέουμε τα βύσματα που ενώνονται με το τροφοδοτικό και στην άλλη τους ακροδέκτες που θα συνδέσουμε την διάταξη μας. Οι ακροδέκτες αυτοί ονομάζονται  "κορκοδειλάκια" και έτσι θα τους ζητήσετε από το κατάστημα ηλεκτρονικών ειδών.   3.  Ένα πλαστικό δοχείο. Εγώ χρησιμοποίησα ένα μπολ από μαρμελάδα.   4. Ένα ηλεκτρόδιο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα μπουλόνι ανοξείδωτου χάλυβα, ή ένα κουτάλι. Το τιτάνιο ή μία ράβδος από γραφίτη είναι πολύ καλύτερα, ακόμη και λίγος  χρυσός θα έκανε για την εργασία αυτή.

5. Μια οδοντόβουρτσα.   6. Ένα πλαστικό ή μεταλλικό κουταλάκι.   7. Σόδα. Θα την προμηθευτείτε από οποιοδήποτε Σούπερ Μάρκετ.   8. Καυτό νερό. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και από τον θερμοσίφωνα σας.    Η συνδεσμολογία και ο καθαρισμός   Στην συγκεκριμένη διάταξη της φωτογραφίας, έχω κόψει το καπάκι του μπολ λίγο κάτω από την μέση. Έχω κάνει μια οπή στο μέσον της άκρης του και έχω περάσει μέσα ένα ανοξείδωτο μπουλόνι.  Το καπάκι το χρησιμοποιώ ώστε να αποφύγω μια τυχαία επαφή του θετικού με τον αρνητικό ακροδέκτη.  Στο μπουλόνι έχω συνδέσει τον θετικό ακροδέκτη. (κόκκινο κορκοδειλάκι). Το μπουλόνι το βυθίζουμε μέσα στο νερό.   Γεμίζουμε το μπολ, κατά τα 2/3, με καυτό νερό. Ρίχνουμε μέσα ένα κουτάλι της σούπας μαγειρική σόδα. Ανακατεύουμε με το κουταλάκι, ώστε η σόδα να διαλυθεί στο νερό.

Πιάνουμε με τον αρνητικό ακροδέκτη (μαύρο κορκοδειλάκι) το νόμισμα σε μια άκρη του και το βυθίζουμε στο νερό.    Δίνουμε τάση στο τροφοδοτικό ή συνδέουμε την μπαταρία, για έξι λεπτά.   Θα παρατηρήσετε στην πάνω και στην αριστερή φωτογραφία ότι το νερό γύρω από το νόμισμα έχει μια κινητικότητα και μοιάζει να βράζει. Επίσης απελευθερώνετε λευκός καπνός.    Μετά από έξι λεπτά κλείνουμε το τροφοδοτικό ή αποσυνδέουμε την μπαταρία. Βγάζουμε το νόμισμα και το τρίβουμε με την οδοντόβουρτσα ώστε να φύγουν τυχών ρύποι που βρίσκονται ακόμη χαλαροί επάνω στο νόμισμα. Ξεπλένουμε με νερό και το νόμισμα μας, αφού το στεγνώσουμε με ένα μαλακό χαρτί, είναι έτοιμο να τοποθετηθεί στο άλμπουμ πεντακάθαρο.

Γενικές παρατηρήσεις

Προσέχουμε σε καμία περίπτωση να μην ακουμπήσει ο θετικός πόλος με τον αρνητικό. Σε αυτή την περίπτωση θα έχουμε βραχυκύκλωμα και μπορεί να κάνουμε και ζημιά στο νόμισμα.

Ένα ανοξείδωτο μπουλόνι, σαν αυτό της φωτογραφίας, χρησιμοποιήθηκε σαν ηλεκτρόδιο, στον καθαρισμό που πραγματοποίησα.    θα διαπιστώσετε μετά τον καθαρισμό ότι το μπουλόνι έχει μαζέψει επάνω του ρύπους και έχει πάρει ένα καφέ-μαύρο χρώμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι στον επόμενο καθαρισμό πρέπει να το αντικαταστήσετε, μπορείτε να κάνετε συνεχείς καθαρισμούς με το ίδιο μπουλόνι.   Αν αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε μια ράβδο από γραφίτη, αυτή μπορείτε να την βρείτε εύκολα αν αφαιρέσετε από μια μεγάλη στρογγυλή μπαταρία, τον θετικό πόλο μαζί με την μαύρη ράβδο που τον συνοδεύει και βρίσκετε μέσα στο σώμα της μπαταρίας.

Εκτός από σόδα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως καταλύτη και κάποιο ήπιο απορρυπαντικό ή αλάτι. Κατά την γνώμη μου η σόδα είναι η καλύτερη λύση, γιατί επιστρέφει ένα νόμισμα καθαρό και με το μέταλλο του όσο λευκό πρέπει, ανάλογα και με την παλαιότητα του νομίσματος. Αντίθετα το αλάτι μας δίνει καθαρό νόμισμα, αλλά το μέταλλο είναι πιο σκούρο.

Αν θέλετε ιδανικές συνθήκες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αποσταγμένο νερό  το οποίο μπορείτε να προμηθευτείτε από οποιοδήποτε Σούπερ Μάρκετ.

Αν το νόμισμα είναι πολύ λερωμένο θα δείτε να σχηματίζετε στον νερό, γύρω και πάνω από το νόμισμα, μια καφέ-μαύρη κρούστα. Αυτό δείχνει ότι το νόμισμα καθαρίζεται και δεν πρέπει να σας ανησυχήσει.

Μετά από ένα καθαρισμό νομίσματος ξεπλένετε καλά το μπολ με καθαρό νερό, πριν πραγματοποιήσετε τον επόμενο καθαρισμό με την ίδια διαδικασία πού έχω ήδη περιγράψει.

Να θυμάστε πάντα ότι με ηλεκτρόλυση μπορούμε να καθαρίζουμε μόνο ασημένια και νίκελ νομίσματα. 

Ηλεκτρόλυση χρησιμοποιούμε μόνο όταν το νόμισμα έχει ρύπους, κολλημένα λάδια ή χώματα και γενικά ξένα σώματα. Ένα μαυρισμένο νόμισμα, αν είναι καθαρό, το επαναφέρουμε βυθίζοντας το σε καυτό νερό με διάλυμα σόδας και τρίβοντας το ελαφριά με το χέρι.

Μετά την ηλεκτρόλυση και αφού έχετε βουρτσίσει το νόμισμα με την οδοντόβουρτσα, ώστε να καθαρίσει τελείως, μπορείτε να το ξεπλύνετε με νερό και αφού ρίξετε επάνω του υγρό σαπούνι να το τρίψετε πάλι με την οδοντόβουρτσα και να ξεπλύνετε εκ νέου. Έτσι θεωρώ ότι καθαρίζει ακόμη καλύτερα.

Συμπεράσματα

Με αφορμή ορισμένα νομίσματα που έφτασαν στα χέρια μου, τα οποία ήταν ιδιαίτερα λερωμένα, έγινε ο καθαρισμός που σας περιέγραψα πιο πάνω. Κατά την γνώμη μου ήταν ο μόνος τρόπος για να καθαρίσουν τα συγκεκριμένα νομίσματα και μια καλή αφορμή για να γράψω αυτό το άρθρο.

Τα νομίσματα αυτά στάθηκαν αφορμή για πειραματισμό, μια και είχαν διαφορετικά μεγέθη και ήταν αρκετά ταλαιπωρημένα. Έτσι καθάρισα μια σειρά από πέντε νομίσματα, το μεγαλύτερο από τα οποία είχε διαστάσεις 40 χιλιοστά διάμετρο και 2 χιλιοστά πάχος (μεγάλο και βαρύ νόμισμα) και το μικρότερο είχε διαστάσεις 25 χιλιοστά διάμετρο και 0,5 χιλιοστά πάχος. (το πάχος αυτό περιελάμβανε και τις παραστάσεις του νομίσματος, το πέταλο σε ορισμένα σημεία του ήταν ακόμη πιο λεπτό). Τα υπόλοιπα νομίσματα είχαν ενδιάμεσα χαρακτηριστικά και κανένα δεν ήταν όμοιο σε διαστάσεις με τα υπόλοιπα.

Αρχικά καθάρισα το μεγάλο νόμισμα χρησιμοποιώντας για ηλεκτρολύτη βραστό νερό με αλάτι. Το νόμισμα βγήκε πεντακάθαρο, αλλά το μέταλλο του ήταν αρκετά σκούρο. Συνέχισα με τα υπόλοιπα, με την διαφορά ότι τώρα χρησιμοποίησα για ηλεκτρολύτη βραστό νερό και μαγειρική σόδα. Τα νομίσματα βγήκαν πεντακάθαρα και επιπλέον το μέταλλο τους ήταν όσο λευκό έπρεπε να είναι, ανάλογα με την παλαιότητα τους πάντα.

Τελευταίο άφησα το μικρό νόμισμα το οποίο ήταν ιδιαίτερα λεπτό. Αν και είχα κάποιο φόβο για την τύχη του αποφάσισα να πραγματοποιήσω τον καθαρισμό. Το αποτέλεσμα με δικαίωσε μια και το νόμισμα βγήκε καθαρό και σώο. 

Έπειτα επανέλαβα τον καθαρισμό στο πρώτο μεγάλο νόμισμα, αυτή την φορά με σόδα και όχι αλάτι και όταν το έβγαλα είχε πάρει και αυτό το λευκό χρώμα πού έπρεπε να έχει το μέταλλο του.

Συνεπώς αν και τα νομίσματα ήταν αρκετά παλιά και ταλαιπωρημένα, με το μικρότερο από αυτά να είναι λεπτό σαν τσόφλι, ο καθαρισμός πραγματοποιήθηκε χωρίς να υπάρξει κανένα πρόβλημα. 

Προσοχή στα εξής

1. Πριν χρησιμοποιήσετε αυτή την μέθοδο θα πρέπει να είστε βέβαιοι ότι το νόμισμα σας έχει μηχανική αντοχή και πυρήνα από συμπαγές μέταλλο. Όσο πιο παλιό είναι ένα νόμισμα τόσο μειωμένη είναι η μηχανική αντοχή του και αυξημένος ο βαθμός ευθραυστότητας του. Και όταν λέω παλιό δεν εννοώ νομίσματα από το 1800 και μετά. Αν και σύγχρονα νομίσματα, αν έχουν εκτεθεί σε αντίξοες συνθήκες, μπορεί να έχουν μειωμένη μηχανική αντοχή. Αρχικά μην χρησιμοποιήσετε νομίσματα αξίας αλλά πειραματιστείτε με φτηνά νομίσματα για να δείτε τα αποτελέσματα.

2. Αποφύγετε να εισπνέετε άμεσα τον καπνό που απελευθερώνετε κατά την διαδικασία της ηλεκτρόλυσης. Μάλλον δεν είναι επικίνδυνος αλλά επειδή δεν γνωρίζω περισσότερα για αυτό, καλό θα είναι να είστε προσεκτικοί και να πραγματοποιήσετε τον καθαρισμό σε χώρο καλά αεριζόμενο. 

3. Όσο διαρκεί η διαδικασία του καθαρισμού και υπάρχει ρεύμα στην διάταξη, μην βάζετε το χέρι σας μέσα στο νερό. Μπορείτε να το κάνετε αυτό μόνο όταν έχετε αποσυνδέσει το ρεύμα από την διάταξη και αφού σιγουρευτείτε ότι το νερό δεν είναι ακόμη καυτό. Εγώ βγάζω πάντα το νόμισμα, για λόγους ασφαλείας, τραβώντας το από το καλώδιο που το έχω συνδέσει, χωρίς να έρθω σε άμεση επαφή με το νερό.

4. Εδώ καταθέτω τις γνώσεις και την πρακτική εμπειρία μου σχετικά με τον καθαρισμό νομισμάτων με ηλεκτρόλυση. Αν αποφασίσετε να δοκιμάσετε την μέθοδο αυτή και να πειραματιστείτε, αυτό θα γίνετε με δική σας και μόνο ευθύνη.

/Κορυφή/